عبدالکریم مقدم-علی شفیع زاده

فصل اول

کلیات
تصمیم گیری صحیح نیازمند وجود اطلاعات به موقع وقابل اتکا است.برهمین اساس حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی نقش بسیارمهمی در عرصه فعالیت های اقتصادی دارد.
طبق یکی از تعاریف جدید حسابداری عبارت است ازیک سیستم اطلاعاتی که از طریق شناسایی ثبت طبقه بندی تلخیص وگزارشگری رویدادهای مالی اطلاعات لازم را در اختیار استفاده کنندگان قرارمی دهد.
مفروضات حساب داری مفروضاتی هستند که زیربنای صورت های مالی واحدهای اقتصادی ومنشأ وشالوده اصول حسابداری راتشکیل می دهند. براساس فرض تعهدی درامدها به محض تحقق وهزینه ها به محض تحمیل شناسایی میشوند بدون توجه به زمان دریافت یاپرداخت وجه نقد مربوطه.
براساس فرض تفکیک شخصیت برای هرموسسه شخصیتی جدا ازمالکان ان وهمچنین جدا ازسایر موسسات موجود درجامعه در نظر گرفته می شود.فرض تداوم فعالیت بدین معنی است که عملیات موسسه دراینده قابل پیش بینی تداوم خواهد یافت وقصدانحلال یا توقف فعالیت ان وجود ندارد .
طبق فرض دوره مالی عمرطولانی یک موسسه به دوره های زمانی مساوی که معمولا یک ساله است تقسیم می شود وبرای هردوره مالی گزارش های مالی جداگانه ای داده می شود به این دوره های زمانی اصطلاحا (دوره مالی یاحسابداری) می گویند.
به هردوره مالی که برابریک سال کامل باشد یک(سال مالی) می گویند.
اصول حسابداری قواعدی کلی است که حسابداران به عنوان مبنای اجرای کار در کلیه مراحل حسابداری مورد استفاده قرارمی دهند. به موجب اصل بهای تمام شده تاریخی تمام رویدادهای مالی به بهای تمام شده درتاریخ وقوع ثبت ودرصورت های مالی منعکس می شوند وچنانچه بعدا ارزش پولی انها افزایش یابداین افزایش شناسایی وثبت نمی شود.
براساس اصل تحقق درامدهادر زمان تحقق(عاید شدن)شناسایی می شوند بدون توجه به زمان دریافت وجه نقد مربوطه.
معمولا زمانی درامد راتحقق یافته فرض می کنند که فرایند کسب سود کامل شده یا حداقل قسمت اعظم ان کامل شده باشد.
براساس اصل مقابله درامدها باهزینه ها یا اصل تطابق برای اندازگیری سود یا زیان هر دوره باید هزینه های هر دوره با درامدهای همان دوره مقابله نمود.
براساس اصل افشاء حقایق باید تمامی اطلاعاتی که به نحوی می تواند درتصمیم گیری استفاده کنندگان از اطلاعات مالی تاثیر گذار باشد افشاء شود.
واحدهای اقتصادی را ازلحاظ مالکیت نحوه اداره قصد انتفاع نوع فعالیت وجنبه های مختلف دیگر می توان گروه بندی کرد.
موسساتی که به طورمستقیم یا غیر مستقیم درمالکیت ومدیریت دولت نهادها وسازمان های دولتی یاشهرداریها هستند را(موسسات بخش عمومی)می گویند.
واحدهایی که توسط عده ای از اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور رفع نیازمندی های مشترک وبهبود وضع اقتصادی اعضا از طریق خودیاری وکمک وهمکاری متقابل تشکیل شدهاند ودر مالکیت اعضاء هستند را(مؤسسات بخش تعاونی)می کویند.
کلیه واحدهایی که در مالکیت ومدیریت اشخاص حقیقی وحقوقی خصوصی قرار دارند (مؤسسات بخش خصوصی) می گویند.
مؤسساتی که هدف از تشکیل انها کسب منافع مادی (سود) نباشد را مؤسسات غیرانتفاعی می گویند. مؤسساتی که باهدف کسب منافع مادی تشکیل شده اند مؤسسات انتفاعی محسوب می شوند.موسسات را از نظر نوع فعالیت میتوان به سه دسته خدماتی – بازرگانی و تولیدی طبقه بندی نمود.

فصل دوم
تجزیه وتحلیل معاملات وعملیات مالی
در حسابداری همیشه معادله زیر برقرار است:
دارایی= بدهیها +سرمایه
این معادله رامعادله اساسی حسابداری می گویند.
دارایی: عبارت است از اموال- مطالبات وسایر منابع متعلق به یک موسسه که درنتیجه معاملات- عملیات مالی یا سایر رویداد های گذشته ایجاد شده وقابل تقویم به پول و دارای منافع آتی است. بدهی: عبارت است از تعهدات موسسه به اشخاص دیگرکه در اثر معاملات و رویدادهای گذشته ایجاد شده وباید از طریق پرداخت پول- تحویل کالا- انجام
دادن خدمت یا انتقال سایر دارایی ها تسویه شوند.
سرمایه: عبارت است حق مالی صاحب یا صاحبان موسسه نسبت به دارایی های انکه از کسر کردن کل بدهی ها از دارایی هابه دست می اید.
رویدادهای مالی رویدادهایی هستند که بر عناصر اصلی معادله اساسی حسابداری(دارایی ها-بدهی ها وسرمایه)تأثیر گذار باشند .البته این تأثیرات باید حداقل دارای دو جنبه متقابل بدهکار وبستانکار باشد.
مثال) آقای احمدی شرکت «الف»راتاسیس ومبلغ 600 میلیون ریال به عنوان سرمایه اولیه وارد شرکت نمود.
جواب: رویداد مالی است,زیرا هم دارایی وهم سرمایه شرکت افزایش یافته است.
مثال)یک کارگر جدید با حقوق ماهانه 2 میلیون ریال استخدام شد.
جواب: رویداد مالی نیست,زیرا هیچ یک از عناصر معادله اساسی حسابداری (دارایی,بدهی,سرمایه)تحت تاثیر قرار نگرفته وتغییر نکرده است.
قاعده ی کلی برای بیان رویداد های مالی به زبان حسابداری یعنی بدهکار وبستانکار به صورت زیر است:
افزایش دارایی ها بدهکار وکاهش انها بستانکار می شود.
افزایش بدهی ها وسرمایه بستانکار وکاهش انها بدهکار می شود.
مثال)یک دستگاه خودرو به مبلغ 80میلیون ریال به صورت نسیه خریداری شد.
جواب:         وسایل نقلیه (مبلغ 80میلیون ریال افزایش یافته )               بدهکار
بدهیها     (مبلغ 80میلیون ریال افزایش یافته )              بستانکار
مثال)مقداری اثاثه اداری جمعا به مبلغ 40میلیون ریال خریداری و15 میلیون ریال ان به طور نقد پرداخت شدوبرای بقیه یک برگ سفته 4ماهه تسلیم فروشنده شد .
جواب)   اثاثه اداری             (مبلغ 40میلیون ریال افزایش یافته)               بدهکار
صندوق                 (مبلغ 15میلیون ریال افزایش یافته)              بستانکار          
بدهیها(اسناد پرداختنی) (مبلغ 25میلیون ریال افزایش یافته)             بستانکار 

فصل سوم
ثبت رویداد های مالی
حسابداران معاملات وعملیات مالی رادرمدارک حسابداری ثبت می کنند.
مدرکی که برای ثبت افزایش ها وکاهش ها هرکدام از دارایی ها بدهیها وسرمایه بکار می رود را حساب می گویند.
به طور خلاصه جریان اطلاعات دریک سیستم حسابداری به صورت زیر است:

رویدادمالی----»سندحسابداری----»دفترروزنامه----»دفتر کل----»ترازآزمایشی----»صورتهای مالی

رویداد های مالی ابتدا در سند حسابداری ثبت می شوند و سپس در دفتر روزنامه ثبت شده واز انجا به حساب های مربوط در دفتر کل انتقال می یابند سپس در پایان هر دوره مثلا( در پایان هر ماه) مانده حساب های دفتر کل را در جدولی به نام تراز ازمایشی می نویسند.
سند حسابداری یا برگه ی حسابداری برگه ای است که در آن هرکدام از رویدادهای مالی نوشته میشود.
برای هر رویداد مالی که در موسسه اتفاق می افتد یک سند حسابداری تهیه میشود. البته می توان چند رویداد مرتبط باهم را در سند حسابداری نوشت.
ثال)در تاریخ 24/2/81 دو دستگاه خودرو هرکدام به مبلغ 120 میلیون ریال(جمعا240میلیون ریال) خریداری ومبلغ 75 میلیون ریال ان نقدا پرداخت شد.
شرکت پیمان

سند حسابداری
شماره: 2
تاریخ:24/2 /1381

پس از اینکه رویدادهای مالی در سند حسابداری ثبت شد باید در دفتر روزنامه ثبت گردد.
دفتر روزنامه عمومی- دفتری است که کلیه معاملات و عملیات مالی موسسه به ترتیب تاریخ در آن ثبت میشود.
مثال)درتاریخ 18/1/81 اقای بهزاد شرکت بهزاد را تاسیس نمود . رویدادهای زیر دراین شرکت اتفاق افتاده است . مطلوب است ثبت رویداد ها در دفتر روزنامه عمومی شرکت بهزاد .                                                                               1.در تاریخ 18/1/81 مبلغ 480 میلیون ریال بابت سرمایه اولیه به صندوق شرکت واریز شد.
1.   18/1/81                   صندوق      000 000 480 ریال   (بدهکار)
وریز به حساب صندوق     000 000 480 ریال (بستانکار)

2. درتاریخ 1/2/81 سه دستگاه خودرو به مبلغ هر کدام 000 000 850 (جمعا255 میلیون ریال)خریداری و مبلغ 000 000 85 ریال آن نقدا پرداخت شد.
2.2/2/81                وسایل نقلیه  000 000 255 ریال    (بدهکار)
صندوق  000 000 85 ریال     (بستانکار)
حسابهای پرداختنی 000 000 170 (بستانکار)                          
3.  درتاریخ 21/2/81 مبلغ 000 500 2 ریال به صورت قرض به آقای محمودی (یکی از کارکنان شرکت)داده شد .
3. 21/2/81                 قرض (حسابهای دریافتنی)    000 500 2 ریال  (بدهکار)
صندوق          000 500 2 ریال   (بستانکار)   
4. درتاریخ 5/5/81 مبلغ قرض داده در تاریخ 21/2/81 به آقای محمدی به صندوق شرکت واریز شد .
4. 5/5/81                  صندوق                  000 500 2 ریال  (بدهکار)
حساب های پرداختنی  000 500 2 ریال (بستانکار)
5.درتاریخ 19/5/81 آقای بهزاد مبلغ 60,000,000 ریال دیگر بابت افزایش سرمایه به صندوق شرکت واریز نمود .
5. 19/5/81                صندوق              60,000,000 ریال   (بدهکار)
سرمایه آقای بهزاد     60,000,000 ریال  (بستانکار)
6. درتاریخ 1/7/81 آقای بهزاد مبلغ 12,000,000 ریال بابت مصارف شخصی از صندوق شرکت برداشت نمود .
6. 1/7/81                  برداشت              12,000,000 ریال  (بدهکار)
صندوق           12,000,000 ریال   (بستانکار)

دفترروزنامه باید دارای ستون های مناسب برای انتقال سند حسابداری به آن باشد.
تمامی اطلاعات دفتر روزنامه باید به دفتر کل منتقل شوددر دفتر کل برای هر حساب صفحه( صفحات) جدا گانه ای درنظرگرفته میشود ودر تمامل اقلام بدهکار وبستانکار هر حساب در صفحه مربوط به خود نوشته میشود.
بنابراین دفتر کل دفتری است که حساب های یک موسسه در آن نگه داری میشود.
به منظور آموزش می توان حساب دفتر کل را به شکل حرف T درزبان انگلیسی نوشت که به حساب T معروف است.
برای آن دسته از حساب های دفتر کل که دارای چندین زیر مجموعه هستند دفتر معین نگه داری میشود. مثلا اگر موسسه چندین نفر طلب داشته باشد برای هر کدام از بدهکاران یک حساب جداگانه دردفتر معین در نظر گرفته میشود. یکی از وسایلی که حسابداران برای آزمون صحت مدارک حسابداری مورد استفاده قرار می دهند ترازآزمایشی است.تراز آزمایشی فهرستی است از مانده حسابهای دفتر کل که معمولا در پایان هر ماه تهیه میشودو میتواند دررفع برخی از اشتباهات موثر باشد.
مثال)تراز آزمایشی چهار ستونی شرکت بهزاد در تاریخ 29/12/81 در زیر نشان داده شده است .
آزمایشی فهرستی است از مانده حساب های دفتر کل که معمولا در پایان هر ماه تهیه میشود.
تراز آزمایش میتواند در رفع برخی از اشتباهات مؤثر باشد.

بسط معادله اساسی حسابداری
سرمایه گذاری مجدد به معنی ان است که صاحب موسسه با آوردن پول یا مال دیگری دارایی موسسه متعلق به خود را افزایش دهد.
برداشت به معنای ان است که صاحب یک موسسه برای مصارف شخصی پول یا مال دیگری را از دارایی های موسسه پرداخت کند.


فصل چهارم
بسط معادله اساسی حسابداری
سرمایه گذاری مجدد به معنای آن است که صاحب موسسه با آوردن پول یا مال دیگری دارایی موسسه متعلق به خود را افزایش دهد.
مثال)آقای احمدی در25/12/81 یک دستگاه خودرو به ارزش 50,000,000 ریال به شرکت اختصاص داد واز این طریق سرمایه شرکت را افزایش داد . نحوه ثبت این رویداد در دفتر روزنامه به صورت زیر است:

شماره سند         تاریخ                  شرح                         بدهکار      بستانکار 
حسابداری   

برداشت به معنای آن است که صاحب یک موسسه برای مصارف شخصی پول یا مال دیگری را از دارایی های موسسه متعلق به خود بردارد ویا مخارج شخصی خود را از محل وجوه نقد موسسه پرداخت کند .
هنگام برداشت توسط مالک- حساب برداشت بدهکار وحساب صندوق یا دارایی برداشت شده دیگر بستانکار میشود.
مثال)آقای احمدی در28/12/81 مقداری اثاثه اداری که اخیرا به مبلغ 12,000,000 ریال خریداری شده بود را جهت مصارف شخصی به منزل خود برد .
درامد- بهایه کالای فروش رفته ویا خدمات انجام شده است. چون درامد موجب افزایش سرمایه میگردد- نحوه ثبت افزایش و کاهش ان مثل حساب سرمایه است.
یعنی زمانی که برای موسسه ای درامدی ایجاد شد- حساب درامد بستانکار میشود.
هزینه عبارت از مخارجی است که برای کسب درامد- پرداخت یا واقع شده است واز  طریق بهای تمام شده دارایی ها یاخدماتی که دریک دوره مالی به مصرف می رسد ویا
خدماتی که در یک دوره ی مالی به مصرف میرسد و یا مورد استفاده قرار میگیرد اندازه میشود.چون هزینه موجب کاهش سرمایه میگردد نحوه ی ثبت افزایش و کاهش آن عکس حساب سرمایه است.
براساس اصل تحقق درامد زمانی میتوانیم درامد را شناسایی وثبت کنیم که درامد تحقق یافته باشد. براساس اصل تطابق برای اندازگیری سود یک دوره باید هزینه های یک دوره رااز درامدهای همان دوره کسر نمود.
در هرزمانی قبل از فروش کالا هرگونه وجه دریافتی بابت انها را نمی توان به عنوان درامد ثبت نمود.
چنانچه وجوه پرداختی مربوط به مخارجی باشد که منفعت حاصل از ان به دوره های آتی تسری پیدا کند تحت عنوان یک دارای به نام پیش پرداخت ثبت میشود.
اصل حساب های دفتر کل درپایپن دوره مالی وبه منظور تعدیل وبه تاریخ روز رساندن مدارک حسابداری انجام میشود.
ثبت های اصلاحی معمولا در پایان دوره مالی ثبت میشوند وشامل موارد زیرمی باشند:
1-اصلاح پیش دریافت های درامد.
2- اصلاح پیش پرداخت های هزینه.
3-ثبت درامد های تحقق یافته ثبت نشده تاپایان دوره مالی.
4- ثبت هزینه های وقوع یافته ثبت نشده تا پایان دوره مالی.
5- ثبت هزینه استهلاک داراییهای بلند مدت استهلاک پذیر.
6-اصلاح حساب موجودی ملزومات.
پس از انجام تمامی ثبت های اصلاحی وانتقال انها از دفتر روزنامه به دفتر کل از مانده حسابهای دفتر کل یک تراز آزمایشی تهیه می شود این تراز آزمایشی را تراز آزمایشی اصلاح شده میگویند.

ادامه مطلب